Szerszenie, pszczoły i osy

Porady:

• Osy, pszczoły i szerszenie są szczególnie niebezpieczne w pobliżu swoich gniazd.
• Zazwyczaj nie atakują bez powodu, dlatego nie wolno do nich się zbliżać lub ich niszczyć, unikaj gwałtownych ruchów. Warto zachować spokój.
• Owady przyciągają jaksrawe kolory, więc należy ich unikać.
• Słodki napój należy zamknąć, owoc, loda, należy odłożyć.
• Należy uważać, aby nie nadepnąć pszczoły/osy bosą nogą.
• Jeżeli to możliwe poszukaj schronienia w ciemnym pomieszczeniu.
• Pszczoły w odróżnieniu od os i szerszeni, które mogą żądlić wielokrotnie, zostawiają w miejscu użądlenia żądło. Nie próbuj samemu go usunąć, ponieważ możesz uszkodzić znajdujący się na jego końcu pęcherzyk jadowy. Gdy żądła nie ma, w celu zmniejszenia bólu i obrzęku, przyłóż zimny okład, przetrzyj bolące miejsce octem lub plastrem cebuli.
• W przypadku użądlenia w szyję lub jamę ustną przepłucz usta roztworem soli kuchennej. Nie drap miejsca użądlenia! Najbezpieczniej jest zgłosić się do lekarza.

Użądlenia

Wokół użądleń szerszeni istnieje dużo mitów. Dlatego warto wyjaśnić kilka kwesti.
Pierwsza sprawa - i najbardziej nośna medialnie - to odpowiedź na pytanie: Ile użądleń szerszeni powoduje śmierć człowieka? I odpowiedź: to nieprawda, że jedno lub dwa. Oczywiście wyjątkiem osób uczulonych na jad. Po drugie samo wbicie żądła jest bezbolesne. To jad wpuszczony pod skórę powoduje prawdziwy ból.

Warto dodać, że użądlenie szerszeni występujących w Polsce nie jest dużo groźniejsze niż użądlenie osy. Jest to bardziej bolesne z uwagi na dłuższe, głębiej penetrujące żądło oraz większe stężenie acetylocholiny.

Wstrząs anafilaktyczny

U osób uczulonych po użadleniu pojawia się reakacja uczuleniowa. Jeżeli ma ona charakter nagły to jest nazywana wstrząsem anafilaktycznym. Spośród wielu objawów wstrząsu anafilaktycznego najczęściej występują: narastające poczucie duszności, osłabienia, obrzęk okoli szyi i twarzy, wysypka. Należy wtedy szybko podjąć stosowne kroki:

za pomocą zimnej wody lub lodu schłodzić miejsce użądlenia
unieruchomić miejsce użądlenia (aby zminimalizować prędkość rozprzestrzeniania się trucizny)
położyć się (w celu uniknięcia upadku w razie utraty przytomności)
w przypadku osłabienia unieść nogi do góry

W przypadku utraty przytomności należy wezwać karetkę. Ratownicy medyczni zastosują hydrokortyzon i wapno lub - w cięższych przypadkach - adrenalinę i leki przeciwhistaminowe.

Jad szerszeni

Najważniejszym parametrem jadu szerszeni (jak również wszystkich innych toksyn) jest wartość LD50. Określa ona ilość jady przyapdającą na kilogram masy ciała powodującą śmierć 50% populacji. W przypadku jadu szerszeni LD50 wynosi średnio 50 mg/kg (od 10 do 90 mg/kg). A zatem do zabicia ofiary ważącej 60 kg potrzeba średnio 60*50 = 3000 mg jadu. Szerszeń posiada około 0,26 mg jadu w swoim woreczku jadowym, a zatem aby wywołać śmierć człowieka musiałoby użądlić kilkaset szerszeni.

Bywają jednak inne reakcje niż opisane powyżej, które mogą powodować śmierć. Są to reakcje neurologiczne takie jak napady drgawek, zapalenia nerwów obwodowych, depresja.

Jad szerszeni składa się z następujących związków

• histamina - występuje normalnie w organiźmie człowieka pełniąc funkcję mediatora procesów zapalnych i neuroprzekaźnika. Użądlenie niebezpiecznie zwiększa ilość histaminy powoduje gwałtowne rozszerzenie się naczyń krwionośnych i spadek ciśnienia krwi.
• serotonina - również neuroprzekaźnik, związek znany jako hormon szczęścia. W jadzie szerszeni pełni rolę wzmacniacza bólu.Normalnie obecność serotoniny oznacza krwawienie, a więc zwiększone stężenie w danej okolicy wyzwala odczucia bólowe. Serotonina wraz z acetylochiliną powoduje spotęgowanie działania histaminy.
• acetylocholina - neuroprzekaźnik, powoduje rozszerzenie się naczyń krwionośnych i obniżenie ciśnienia krwi
• kinina - związek wywołujący ból (u innych gatunków niż człowiek ma również inne funkcje)
• fosfolipaza A i fosfolipaza B - enzymy, które rokładają ścianki komórek umożliwiając penetrację trucizny do ich wnętrz oraz do krwi. Ich działanie polega również na lokalnym uwalnianiu histaminy z komórek zaatowanego powodując świąd, pieczenie i obrzęk.

Tekst: PSP, szerszenie.net.pl